Het begint met een vrije slaaf
Een contradictie in terminis, zo lijkt het, maar hoewel de slavernij wettelijk ongeldig was gemaakt, hadden slavenhouders meteen een nieuwe manier ontdekt om ze toch te behouden: ze waren nu in de leer bij hun baas. Die baas had daarop recht om alsnog zes jaar lang dienst te verplichten. Hetzelfde doel, nu met een andere naam.
Rachel vlucht, wordt opgemerkt en meegenomen. Daarmee verandert haar leven. Ze gaat op zoek naar de kinderen die ze heeft gekregen en waarvan ze weet dat die elders nog kunnen leven. Drie zijn er jong gestorven, van de andere zeven weet ze het niet. Hoewel al vroeg in het boek duidelijk wordt dat degene die haar helpt, meteen weet waar het Rachel om te doen is, blijkt in het hele verhaal niet waarom ze juist op dát moment vlucht. Er is in principe zoveel walgelijks gebeurd, dat het bijna willekeur lijkt.
Spreektaal versus leestaal
De spreektaal van de slaven – ook de vrijgemaakte – verschilt van de spreektaal van de ‘witten’ en de algehele toon in het verhaal, die ‘gewoon’ ABN is. Het is consequent ‘mi’ als men over zichzelf praat. Het vertoont daardoor gelijkenissen met Huckleberry Finn. In dat verhaal werd immers de spreektaal van Jim bijna volledig fonetisch weergegeven. Dat gebeurt hier niet, maar er zijn ook geen voetnoten, bijvoorbeeld. Het verschil tussen de ene ‘soort’ en de andere wordt op die manier in stand gehouden.
Medewerking
Hoewel van wreedheden gesproken wordt in een soort trigger waarschuwing, krijgt Rachel met behoorlijk wat medewerking te maken in het verhaal. De gruwelijkheden die al zijn ondergaan – kinderen die afgenomen zijn – horen daar uiteraard niet bij. Er zijn wel mensen die haar niet willen helpen, maar ze wordt niet gearresteerd of gehinderd door een onrechtmatig verblijf in de gevangenis of wat ook. De zoektocht is niet makkelijk, maar uit het verhaal blijkt vooral medewerking, waardoor er ruimte is voor gezamenlijke rouw van hen die ze tegenkomt.
Prachtige scène-omschrijvingen
De schrijfster weet uitstekend en behoorlijk gedetailleerd een prachtige achtergrond neer te zetten. Dat lukt beter met natuur dan in de steden, die eigenlijk alleen in geur worden omschreven en vagelijk met opmerkingen als ‘hier was het schoner dan…’. De tekst wordt wel af en toe geplaagd door hinderlijk incorrect aan elkaar geschreven woorden, die dat niet behoren te zijn. ‘Kleinkreeg’, ‘gevangennemen’, ‘goedgedaan’, bijvoorbeeld, en soms zelfs drie woorden. Toch ontstaat de indruk dat dit expres zo is gehouden, al is niet duidelijk waarom. Dan zijn er nog woorden als ‘pickney’ die niet worden uitgelegd. Je begrijpt het uit de context wel.
Meeslepend en gevoelig
Het is een uiterst meeslepend verhaal. De gevoelens van de betrokken mensen worden heel duidelijk uiteengezet. Af en toe lijkt het wat veel, maar omdat het omklemmend werkt, is het een psychologische truc om je dezelfde last te laten voelen als de slaaf op wiens schouder je meelift. Wat zit hen dwars? Waarom uiten ze zich niet? Toch weet je dat, want er waren toentertijd regels voor slaven en die verschilden per meester.
Toch blijft de lezer (gelukkig) grotendeels gespaard van daadwerkelijke martelingen, waarvan je wel degelijk weet dat die ook hebben plaatsgevonden. Littekens worden uiteen gezet, waarvan dan wordt omschreven waar die van zijn – van de zweep, bijvoorbeeld – maar niet een specifiek moment. Dat had de schrijver ook kunnen doen, maar het is ergens wel prettig dat dat achterwege blijft, omdat zo de nadruk blijft liggen op de essentie van dit specifieke verhaal: een moeder die op zoek gaat naar de kinderen die ze verloren is.
Vrijheid en loslaten
Er ontstaat de discussie over wat vrijheid is onder slaven die gevlucht zijn, wat weer een hele andere soort discussie is die we heden ten dagen voeren. Het is een interessante vergelijking, op z’n minst. Ondertussen gaat het ook om het loslaten. Een moeder die op zoek is naar haar kroost, waarvan er enkelen zich erbij neer hebben gelegd haar (Rachel) en hun (half)broers en (half)zussen nooit meer te zien en die hun leven daar ook echt op hebben ingericht. Er wordt op geen enkel moment echt duidelijk wie hun vader(s) zijn, hoe vaak Rachel ook over ze droomt en hun fysieke kenmerken omschrijft. Een echt beeld van hoe ze tot stand zijn gekomen, krijg je niet.
Omgaan met geweld
Het is opvallend hoe weinig geweld er daadwerkelijk voorkomt in het hele verhaal. Het verhaal gaat vooral over de slachtoffers van de mishandelingen en hoe die zonder woorden en met alleen gezichtsuitdrukkingen, elkaar weten te begrijpen. In het geval van slavernij begrijpelijk, want dat is een gezamenlijk doorgemaakte trauma.
Het einde is bloedstollend spannend, geweld(ad)ig.
