In de rubriek ‘Pareltjes Onder het Stof’ zijn onze redacteurs achterin hun boekenkast gedoken om te speuren naar boeken. De enige voorwaarde is dat het boek niet jonger mag zijn dan drie jaar. Titels die de moeite waard zijn, worden nog eens onder de loep genomen en krijgen de aandacht die zij stuk voor stuk verdienen. Deze week is het de beurt aan Anne die het boek Mevrouw Mijn Moeder van Yvonne Keuls uit de kast trok.
Een pareltje (z)onder het stof… dat is Mevrouw Mijn Moeder, van Yvonne Keuls. Het boek is een literair standbeeld voor een lieve, eigenwijze, Indische moeder.
Keuls schrijft zoals altijd: vlot, ongekunsteld. Over haar moeder, uiteraard, maar ook over zichzelf, de Tweede Wereldoorlog, en hoe het is om je wortels in Indonesië te hebben. De lotgevallen worden dikwijls op anekdotische wijze verteld, waarbij je als lezer als vanzelf de emotie ervaart. Emoties die variëren van vrolijk tot melancholisch, van vertedering tot verdriet.
Alle typeringen in het boek zijn zó raak dat je het idee hebt dat je erbij bent, dat je het meebeleefd. Je krijgt een inkijkje in de intimiteit van een gezin. Alsof je er heel even deel van mag uitmaken.
De moeder van Yvonne was een half Javaanse, die in het voormalig Nederlands-Indië met een Joodse Nederlander trouwde. Toen Yvonne 7 jaar oud was, vertrok het gezin naar Nederland. Op humoristische wijze vertelt Keuls hoe het hen verging, in dat koude, onbekende Nederland. Door middel van uitstapjes naar het verleden komen we meer te weten over de geschiedenis en de cultuur van haar moeder.
Deze moeder komt in haar eerste jaren in Den Haag nauwelijks buitenshuis. Ze vraagt haar dochter om op straat te gaan kijken om vervolgens verslag uit te brengen. Een verslag dat telkens mooier, boeiender en omvangrijker werd, want Yvonne was al op jonge leeftijd een groot verhalenverteller. Als haar moeder dan op een dag toch zèlf op pad is, ziet ze iets anders dan ze zich voorstelde bij de mooie dingen die haar dochter vertelde. “Zo ziet het er niet uit”, concludeert ze, waarmee ze haar dochter meer vertrouwt dan de werkelijke wereld.
Het was altijd maar de vraag welke moeder ik zou aantreffen als ik bij haar kwam: de tijdloze, de mopperende, de poëtische, de melancholieke, de klagende, de boze, de drammerige, de zelfbewuste, de vertellende, de onzekere, de verdrietige, de vrolijk zingende of een van die andere moeders, die ze ongetwijfeld, afhankelijk van haar stemming, kon zijn.
Tot pagina 152 is het boek een boeiende en persoonlijk geschreven familiegeschiedenis, met onder meer een aangrijpend stuk als het zusje van Yvonne aan MS overlijdt. Daarna gaat de geschiedenis verder, maar wordt er een dominant thema doorheen geweven. Het thema begint met de openingszin: ‘„Ik wil niet naar een bejaardentehuis”, zei ze.’
De dochter en twee zoons zorgen ruim tien jaar voor hun oude, vaak lastige moeder. Ze proberen verzorgsters in huis te krijgen, die soms al binnen 24 uur de benen nemen vanwege het onmogelijke gedrag van de moeder ten opzichte van ‘die meid’. Er is er eentje die in de smaak valt: mevrouw Anthonijs. Deze hulp heeft ook Indonesische roots. Aan deze dame ontleent het boek ook de – zeer passende – titel. De hulp brengt verslag uit aan de kinderen, waarbij ze steevast begint met “Mevrouw uw moeder…”
In liefdevolle bewoordingen schetst Yvonne Keuls het portret van de strijd met en om een vaak lastige moeder. Soms is ze nog heel dichtbij, soms ver weg. Net zolang tot ze op een nacht weg zweeft, en je als lezer even stilletjes voor je uit blijft staren.
