Martí Zuviría, een 98-jarige Catalaanse banneling, slijt de laatste jaren van zijn leven in Wenen. Hij dicteert zijn memoires aan de Oostenrijkse Waltrand. Het verhaal dat Zuviria laat optekenen begint in Frankrijk en eindigt in Oostenrijk.
Als hij veertien jaar is, wordt Martí Zuviría van school gestuurd. Min of meer per ongeluk komt hij bij de wereldberoemde bouwmeester Vauban terecht. Terwijl hij stapelverliefd wordt op Vaubans dochter, leert hij van de grootmeester de kunst van het bouwen en het vernietigen. Dit beslaat de eerste – soms bijzonder grappige – hoofdstukken van het boek. De overige 80 procent van het verhaal gaat vooral over hoe Martí alles wat hij geleerd heeft in de praktijk moet brengen. Het bouwen, het vernietigen. En daartussenin het liefhebben.
‘De man die leerde bouwen, liefhebben en vernietigen’ is een historische roman over de aanloop naar de val van Barcelona op 11 september 1714. Ook zien we het einde van het zelfbestuur van de regio Catalonië. Het boek vertelt over de belegering van de stad Barcelona, maar ook over het privéleven en emoties van zowel bestaande als fictieve personages.
De essentie van het verhaal is te vinden in een bloedige politieke strijd tussen mogendheden; de strijd tussen Castilië en Catalonië.
“Maar die maand april 1707 was ik nog een jongen die zijn schouders optrok over politiek en geschiedenis en die zich in de gelederen van het Franse leger begaf naar het hart van de oorlog.”
Albert Sánchez Piñol betoont zich met deze roman wederom een begenadigd schrijver. Niet alleen weet hij de geschiedenis op een toegankelijke manier aan de lezer te vertellen, ook is hij een kunstenaar als het gaat om het bij elkaar brengen van allerlei aspecten. Het boek maakt je aan het huilen én aan het lachen, het verbindt fictie met feiten. Bovendien geeft het een scherp beeld van het proces dat Martí Zuviria als persoon doormaakt. Je leert hem kennen als kwajongen in een hilarische anekdote waarin een lijkkoets een belangrijke rol speelt. Maar hij groeit, ontwikkelt zich, wordt op alle fronten sterker. Die ontwikkeling is duidelijk – je herkent de boef van de eerste pagina’s halverwege het boek al bijna niet meer terug. Wat echter van het begin tot het eind bij hem hoort, is strijdlust. Zuviria is een man die niet kapot te krijgen lijkt en die zelfs de meest hachelijke situaties het hoofd weet te bieden. ‘De man die leerde bouwen, liefhebben en vernietigen’ is een bildungsroman die zijn weerga niet kent.
De technische beschrijving van de vele militaire tactieken zijn wel wat veel van het goede voor een roman. Humor, dikwijls niet al te fijngevoelig, is voldoende aanwezig in het verhaal. Als je alle minieme details uit privélevens uit het boek zou schrappen, was de roman meteen met zo’n 100 pagina’s gereduceerd. Tijdens het lezen lijkt dat soms een goed idee (met 608 pagina’s is het per slot van rekening een flinke pil), maar achteraf geven juist de details de karakters, en daarmee de roman als geheel, meer smoel.
Deze roman is een cadeautje voor de literatuur. De roman is rijk: al lezend beleef je avonturen, beleef je de liefde en leer je bovendien over politiek en de geschiedenis van Spanje. Daarbij is er ook nog eens een goede dosis humor. Zodoende is het een boek dat je – eenmaal begonnen met lezen – niet meer weg kan leggen. Fictie en geschiedenis zijn door elkaar heen gevlochten op een manier die het talent van Sánchez Piñol boven elke twijfel verheft. In andere romans waar fictie en waarheid met elkaar verweven worden denk je soms ‘Wacht, dat kan niet.’ In dit geval wordt het verhaal op geen enkel punt onwaarschijnlijk of al te fantastisch. En daarmee, of wellicht dankzij dat gegeven, is het veel meer dan alleen een historische roman over een bepalende periode uit de Spaanse geschiedenis.
‘De man die leerde bouwen, liefhebben en vernietigen’ is een goede vertaling van een schitterende roman. De Nederlandse titel slaat zowel op het leerproces van Martí als op wat hij als persoon ondergaat. Hij wordt gebouwd, hij wordt geliefd, maar hij wordt uiteindelijk ook vernietigd in dit meeslepende, vaak grappig en soms hartverscheurende verhaal. Een absolute aanrader.
