Veelbelovend plot
Engeland, 1940. De Tweede Wereldoorlog is volop bezig en de dreiging vanuit Duitsland wordt ook voor Engeland steeds groter. Temidden van dit alles probeert Juliet Armstrong haar jonge leven te leiden. Recent afgestudeerd aan de typeschool wordt ze gerekruteerd bij MI5, de geheime dienst van Engeland. Ze wordt gevraagd om transcripties uit te typen van afgeluisterde gesprekken tussen een (undercover) geheim agent, die zich voordoet als een agent van de Gestapo, en sympathisanten van het Derde Rijk en Hitler. Initieel lijkt het werk vrij eentonig en vraag Juliet zich af welk nut en doel haar werk heeft. Toch volgen er een aantal tumultueuze weken waarin zij zelf wordt gevraagd te dienen als undercover agente, en moet ze infiltreren in de rijke elite van Nazi-sympathisanten.
Er prijken een aantal pracht-aanbevelingen op de kaft van het boek en op het internet. Mooie woorden als ‘een eigenzinnige spionageroman met een schitterend gevoel voor het absurde’ worden gerept door o.a. The Telegraph. Maar in hoeverre is dit terecht? Het verhaal heeft een goede basis: een spionageroman ten tijde van de Tweede Wereldoorlog klinkt als een interessante invalshoek, en de samenvatting belooft een spannend plot. Kortom, er zijn veelbelovende basisingrediënten om van dit boek een spannend en indrukwekkend verhaal te maken.
Een hoofdrolspeelster zonder geloofwaardig karakter
Helaas is het lastig om pluspunten te vinden aan Transcriptie. Om te beginnen kijken we naar het hoofdpersonage, Juliet. Zij is een achttienjarige vrouw (vrij jong dus), en is daarmee in haar gedrag en gedachtes enigszins naïef en kinderachtig, alsmede erg conventioneel als het neerkomt op de man-vrouw rol. Aan de andere kant probeert de schrijfster haar, met bijvoorbeeld kennis van filosofen, componisten en klassieke schrijvers, intelligent neer te zetten. Hoewel dit al enigszins aanvoelt alsof Kate Atkinson niet zo goed kon beslissen hoe het karakter van Juliet vormgegeven moest worden, kan dit natuurlijk te verklaren zijn door haar jonge leeftijd. Als zij echter door MI5 wordt ingezet als undercover spionne wordt het toch wel onrealistisch.
Het is totaal niet duidelijk waarom zij voor die rol wordt gekozen. Als haar acties daarna ook nog eens af en toe zo stompzinnig zijn (terwijl dit tegelijk niet wordt ontdekt door de fascisten) valt de geloofwaardigheid compleet weg. Een voorbeeld is als meneer Toby (de undercover agent die zich voordoet als Gestapo-agent) door haar gezien wordt in een park waar hij heel omslachtig een krantje op een bank achterlaat. Vervolgens wordt de krant door een andere man kort daarna mee gegrist. Bij haar spelen gedachtes als ‘meneer Toby zal wel zitten te mediteren op het bankje’ en ‘meneer Toby is zijn krant vergeten’. Dit is natuurlijk alles behalve geloofwaardig van een vrouw die wordt ingezet als spion.
Hij drukte op de knop om de lift te laten komen. ‘Hebt u plannen voor vanavond, juffrouw Armstrong?’
‘Ik ga naar het Royal Opera House. Daar gaan we op donderdag altijd naartoe.’
‘Ach, wat cultuur om de weg te verlichten in deze donkere dagen. Ik houd zelf wel van wat Verdi.’
‘Zo intellectueel als Verdi is het helaas niet, meneer Toby. Het Royal Opera House is nu een balzaal van Mecca. Ik ga met een vriendin dansen.’
Een spanningsboog die inzakt als een plumpudding
Hier houdt de negativiteit jammer genoeg niet op. Ook de chronologie wordt door elkaar gehusseld, waar geswitcht wordt tussen 1940 en 1950. Normaliter kan dit een interessante toevoeging zijn om de spanning op te bouwen: dit werd ook duidelijk geprobeerd door Atkinson. Er is iets desastreus voorgevallen in 1940 waar zij het verhaal langzaam maar zeker naartoe wilt leiden. Jammer genoeg slaat dit in Transcriptie volledig de plank mis. Los van het feit dat je de clue ergens halverwege het boek al aan voelt komen (niet iedereen is blijkbaar zo kortzichtig en naïef als Juliet), valt ook de spanningsboog volledig weg als je op driekwart van het boek in 1950 beland en er een langdradige uiteenzetting volgt van het werk van Juliet bij de BBC.
Pagina’s lang stel je jezelf de vraag ‘Wat zit ik in vredesnaam te lezen?’. Als dan uiteindelijk de ontknoping komt voelt deze als een anticlimax, zeker als dit gepaard gaat met het uitblijven van een authentieke emotionele reactie vanuit Juliet, ook met terugwerkende kracht naar eerdere hoofdstukken in het boek. Ze wordt in 1950 gevolgd, en hoewel ze in haar gedachtes enerzijds wel vaak benoemd bang te zijn om paranoïde te worden, komt ze emotioneel gezien nooit echt zo over: de angst ontbreekt hier. Ergens blijft Juliet het gevoel opwekken dat het haar heimelijk niet zoveel kan schelen. Dit is echt heel erg jammer
Kate Atkinson heeft desondanks een mooi repertoire aan boeken geschreven, waarvan er een aantal (Achter de schermen, Leven na leven) ook goed in de prijzen zijn gevallen. Het is dan ook aan te raden om, mocht je (ondanks deze recensie) benieuwd zijn naar haar werk, te beginnen met een van bovengenoemde titels.

€48,99
Op voorraad. Voor 23:59 besteld, morgen in huis
Gratis verzending!