Recensie: Svend Brinkmann – Standvastig

Alles gaat tegenwoordig maar sneller en sneller en we voelen constant druk om ons maar te blijven ontwikkelen. Een hoop mensen grijpen daarom naar zelfhulpboeken en -cursussen die ons weer in contact willen laten komen met ons innerlijke zelf. Svend Brinkmann, hoogleraar Psychologie aan de Universiteit van Aalborg, hekelt deze ‘zelfhulpcultuur’ en geeft een verfrissend antwoord op alle zogenaamde positieve psychologie.

Svend Brinkmann (geboren 1975) is hoogleraar algemene psychologie en kwalitatieve methoden aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Aalborg. Hier is hij werkzaam sinds 2009. Daarnaast houdt hij zich bezig met het schrijven van boeken en brak hij in Denemarken in 2014 door met dit boek, Standvastig. In 2015 ontving hij nog de Rosenkjær-prijs, die in Denemarken wordt uitgereikt aan iemand die een ontoegankelijk wetenschappelijk onderwerp weet over te brengen aan anderen. Nu is het de beurt aan Nederland om Standvastig eigen te gaan maken.

Standvastig is, zoals Brinkmann zelf omschrijft, een anti-zelfhulpboek. Hierin leert hij je dat onze westerse cultuur doordrongen is van de drang naar continue ontwikkeling, dat je flexibel moet zijn, leergierig, altijd positief, nooit genoegen moet nemen met wat je hebt, en bovenal dat je met al deze punten door moet blijven gaan tot je dood. Hij noemt dit een accelererende cultuur. In zeven punten leert hij je om hier tegen in het verzet te gaan en waarom het belangrijk is dat te doen: Waarom is het verkeerd om stil te staan, bijvoorbeeld in je carrière? Of: Wat is er mis met af en toe te twijfelen over een antwoord op een vraag die je gesteld wordt? De zelfhulp en -ontwikkelingscultuur is alles behalve zaligmakend, als je jezelf hier namelijk van afhankelijk maakt dan kom je er nooit meer van af. Bovendien zul je nooit de ‘beste’ versie van jezelf vinden, want als dat zou kunnen zou je je niet meer ontwikkelen en sta je stil.

Gezegd mag worden dat Svend Brinkmann met zijn boek best een valide punt maakt; tegenwoordig lijkt die massale drang naar zelfontwikkeling wel de norm van wat van een mens verwacht wordt in onze samenleving. Het is bijna misdadig als je je niet constant bezig houdt met op welke manier je jezelf kunt ontwikkelen en verbeteren, of dit nu lichamelijk is (door allerlei diëten te volgen, of fitness klasjes) of bijvoorbeeld voor je werk, stilstaan staat gelijk aan de dood. Zoals hij ook noemt zijn er overal zelfhulpcoaches die als een soort goeroes je op het hart drukken op deze manier te blijven leven.

 Het gevaar van coachen is immers dat je nooit mag stilstaan. Er is altijd een mogelijkheid voor verbetering, en als je jezelf niet hebt verbeterd, is dat al snel je eigen schuld, omdat je je niet voldoende hebt ingezet.

Het boek is tamelijk dun, maar onderschat dit niet; het is behoorlijk pittig geschreven. Het bevat aardig wat moeilijke termen die de vaart uit het lezen halen, wat soms onnodig leek. Dat is jammer, want daardoor zal dit boek waarschijnlijk niet het grote publiek bereiken, tenzij dat dat ook niet het doel is van de auteur. Verder refereert Brinkmann om de zoveel tijd naar bronnen, die je in de ‘noten’ terug kunt lezen. Een tip hierover is om zo min mogelijk ernaartoe te bladeren de eerste keer dat je dit boek leest. Het kan namelijk behoorlijk storend werken en haalt je uit je concentratie, wat best nodig is om lekker in het boek te komen.

Een ander punt wat opviel is dat je wel handvatten aangereikt krijgt om te leren stil te staan en standvastiger te worden, maar wat mist is dat je niet weet of dit überhaupt wel toe te passen valt binnen de ‘accelererende cultuur’. Je kan namelijk wel vaker nee gaan zeggen tegen bijvoorbeeld cursussen of vergaderingen op je werk, maar wie zegt dat jouw baas dit van je pikt? En je kunt je intuïtie wel het zwijgen opleggen en stoppen met naar jezelf te luisteren, maar wat blijft er dan van je eigen persoonlijkheid over als je dit doet, en in hoeverre verander je dan niet in een robotachtig figuur? Belangrijk is dat als ook jij deze vragen tegenkomt tijdens het lezen van dit boek, om toch door te gaan. Na punt zeven komt Brinkmann nog met een slotsom waarin hij zichzelf verduidelijkt en uitlegt waarom hij voor deze manier van omschrijven heeft gekozen.