Heksenprocessen vanaf de vijftiende eeuw tot nu
In Heksen gaat Marion Gibson in op dertien heksenprocessen. De processen, verteld op chronologische volgorde, beslaan de periode van de vijftiende eeuw tot nu en spelen zich af op verschillende continenten. Hoewel vrouwen de hoofdrol spelen, komen er ook een aantal mannen aan bod. De dertien processen zijn allemaal anders, maar hebben ook veel overeenkomsten. Het gaat om vrouwen en een enkele man die anders zijn dan de rest, voornamelijk omdat ze anders omgaan met religie. Ook bevinden velen zich onderaan de sociale ladder en houden ze er andere denkbeelden op na. Hoe brengt Gibson deze dertien verhalen in beeld?
‘Wie waren de mensen die beschuldigd werden van hekserij? Men dacht dat het meestal vrouwen waren’
Academische schrijfstijl
Dit boek zal niet voor iedereen weggelegd zijn. De heksenprocessen die Gibson heeft uitgekozen zijn over het algemeen interessant. Ze laten veel zien over de gang van zaken tijdens heksenprocessen en de verschillen door de tijd heen worden goed zichtbaar. Toch weet Gibson de lezer niet altijd even goed vast te houden. Dat komt voornamelijk door haar enigszins droge academische schrijfstijl. Zo nu en dan geeft Gibson wel een mooi sfeerbeeld, waarmee ze de aandacht weer iets terug weet te krijgen. Lezers die voornamelijk op zoek zijn naar lichte kost zullen echter teleurgesteld worden.
Het begint beter dan het eindigt
Heksen is voornamelijk interessant doordat het een divers beeld van de heksenprocessen geeft. Gibson neemt de lezer mee terug naar de vijftiende eeuw, waarbij ze je een inkijkje biedt in de denkwijzen uit die tijd. Vanaf de vijftiende eeuw gaat ze steeds een stukje vooruit in de tijd, waardoor goed duidelijk wordt hoe de definitie van een ‘heks’ en het verloop van heksenprocessen veranderden. Ook beslaan de beschreven heksenprocessen verschillende continenten. Er worden processen beschreven in Europa en Amerika, maar ook in Afrika. Op deze manier worden zowel de verschillen als de overeenkomsten duidelijk.
‘Het gebrul van de handelaren en het gerinkel van de boeien begeleidden Tatabe en de andere tot slaaf gemaakten bij hun gang door de stad’
Interessant is dat Gibson niet alleen aandacht geeft aan historische heksenprocessen, maar ook aan meer recente processen. Zo neemt ze je mee in de rechtszaak tegen Stormy Daniels. Hoewel ze zo nu en dan interessante vergelijkingen trekt, blijft het laatste deel echter zwakker dan het begin. Het onderzoek lijkt hier minder uitgebreid en de nuance ontbreekt. Daarnaast had er meer aandacht mogen uitgaan naar heksenprocessen tegen mannen. Door het boek uit te breiden met één of twee extra voorbeelden van mannen had Gibson bijvoorbeeld de verschillen tussen mannen- en vrouwenprocessen beter zichtbaar kunnen maken.
Uitvoerig onderzoek
Hoewel in het boek iets te vaak woorden voorkomen als ‘misschien’, ‘waarschijnlijk’ en ‘wellicht’ is er duidelijk uitgebreid onderzoek gedaan. Uit elke periode heeft Gibson een karakteristiek proces uitgekozen, waarbij de hele gang van zaken is belicht. Ook erg mooi is dat de slachtoffers centraal staan. Gibson geeft achtergrondinformatie over de getroffen personen en biedt inzicht in de omgeving en de manier van leven. Zo geeft Gibson een stem aan mensen die indertijd niet gehoord werden en zelfs nu regelmatig overschreeuwd worden door andere prominente figuren. Dat maakt dat dit boek zeker de moeite waard is.
‘Bess, Anne en de anderen roken het zweet van de hete, vijandige lichamen die om hen heen opeengepakt zaten op die verstikkende hete zomerdag’
Conclusie
Dit boek heeft zowel sterke als zwakke punten. De uitgelichte processen zijn boeiend en geven een goed beeld van een brede ontwikkeling op het gebied van heksen en heksenprocessen die verder gaat dan landsgrenzen. Daarnaast heeft Gibson duidelijk uitvoerig onderzoek gedaan. De ambitie om personen die eerder niet gehoord werden nu een stem te geven is iets moois, wat niet onderschat mag worden. Tegelijkertijd is de schrijfstijl hier en daar te academisch en kan het laatste hoofdstuk niet goed overtuigen. Al met al is het boek zeker de moeite waard, maar niet geschikt voor de lezer die op zoek is naar ontspanning.
Marion Gibson
Marion Gibson is een historica gespecialiseerd in heksen en magie. In haar boeken kijkt ze naar heksenprocessen die teruggaan tot de vijftiende eeuw, waarbij ze ook aandacht heeft voor meer recente processen. Gibson is daarnaast ook professor aan Exeter University in Engeland.
