Bijna iedereen houdt wel van een goed detective verhaal: de spanning van de jacht, de leukigheid van het zelf proberen op te lossen van de misdaad, fun for the whole family dus. En hoewel het vaak is beargumenteerd dat een verhaal zo goed is als de schurk, is de protagonist minstens net zo belangrijk: kunnen we ons identificeren met de held? Of, als dat niet het geval is, is hij of zij gewoon heel erg vermakelijk en/of leuk? Excentriciteit draagt vaak bij aan de likeability van een personage: we houden van mensen die net even (of juist heel) anders zijn dan normaal en die lekker tegen de gevestigde orde aantrappen (met meer of minder geweld). Onderstaand een lijst met zeven excentrieke detectives, die allen leuk zijn omdat ze gewoon lekker raar zijn.
Nero Wolfe
Mogelijk niet zo bekend onder Nederlandse lezers, maar de detective van de hand van Rex Stout heeft in Amerika nog steeds een vast publiek, en dat heeft een goede reden. De detective van Stout weegt meer dan 200 kilo, en komt zijn huis in de regel niet uit. Daar heeft hij Archie Goodwin namelijk voor ingehuurd: om de puzzelstukjes van de puzzel te verzamelen, zodat hij ze vervolgens op geniale wijze aan elkaar kan koppelen. Als je dan zijn gigantische tuin die vol staat met de meest bijzondere orchideeën op de bovenste etage van zijn huis waar hij het merendeel van zijn dag doorbrengt meeneemt, en daar zijn voorliefde voor bijzonder en heerlijk eten bij optelt, heb je de succesformule van Nero Wolfe.
Columbo
Just one more thing. Detective Columbo maakt zeker geen goede eerste indruk: klein van stuk, en altijd met een oude regenjas en vaak met sigaar. Ook lijkt hij op het oog domme vragen te stellen. Dit alles is echter een truc, waardoor hij iedereen inclusief de kijker steeds op het verkeerde been zet. Daarbij komt ook nog eens dat hij er van te lijkt genieten om een kat en muis spelletje te spelen met de moordenaar, waarbij hij steeds duidelijker laat merken dat hij wel degelijk weet wie de moord heeft gepleegd. Peter Valk heeft Detective Colombo onsterfelijk gemaakt met zijn geweldige acteerwerk, en het is zeker de moeite waard om in ieder geval een keer een episode gezien te hebben.
Hercule Poirot
Miss Marple en Hercule Poirot zijn zonder twijfel de twee belangrijkste figuren uit het oeuvre van Dame Agathe Christie. Van deze twee is Poirot de meest excentrieke. Hoewel hij niet zo arrogant is als Sherlock Holmes, valt het niet te ontkennen dat Poirot nogal trots is. Dit blijkt al uit het feit dat hij, ondanks zijn niet bepaald indrukwekkend lichaamsfiguur, met een air van zelfverzekerdheid optreedt. Ook heeft hij de nodige fobieën, zoals hoogtevrees en zeeziekte. Hierbij komt nog een keer zijn OCD (hoewel dit nergens echt zo gedefinieerd wordt). Ondanks of juist dankzij deze apartheden is hij een zeer succesvol privédetective, die meer dan eens onoplosbare zaken voor de politie of zijn cliënten op briljante wijze weet op te lossen.
Christopher Foyle
De Britse detective Christopher Foyle is mogelijk de minst duidelijk excentrieke persoon op deze lijst. Hij lijkt namelijk een keurige Brit op het eerste oog. Bij nadere inspectie is zijn positie toch best bijzonder: ten tijde van de Tweede Wereldoorlog bepaalt hij dat geen enkele misdaad te klein is om te laten gaan. Hij is nogal stil, en is op het eerste gezicht ook niet overmatig intelligent. Schijnt bedriegt echter: niets ontgaat Foyle namelijk, en hij kan zaken razendsnel met elkaar in verband brengen. Daarnaast kan hij ontzettend scherp uit de hoek komen, en hij houdt daarbij geen enkele rekening met de status of functie van de persoon tegenover hem. Dit maakt hem ongeliefd bij de hoge piefen, maar zeer geliefd bij zijn collega’s.
Monk
Hoewel het achtergrondverhaal van Adrian Monk erg verdrietig is, is de uitwerking ervan erg grappig. Hij heeft namelijk zijn vrouw verloren bij een auto-ongeluk, waardoor zijn OCD enorm is toegenomen in heftigheid. Hierdoor kon hij niet meer werken bij de politie, maar begint hij als privédetective. Hij komt echter regelmatig in aanraking met de politie, die hem nooit serieus neemt door zijn vele fobieën en tics. Ook moordenaars en andere criminelen drijven de spot met hem, maar zij komen bedrogen uit. Monk is namelijk erg intelligent en niets ontgaat hem. Dit zorgt ervoor dat hij uiteindelijk altijd de juiste dader weet aan te wijzen, ook als iedereen hem constant uitlacht.
Father Brown
Nog een Britse detective, ditmaal op het platteland. Op zich niks bijzonders aan, behalve dan dat hij eigenlijk een predikant is, en helemaal geen detective. Dit stopt hem er echter niet van om ingewikkelde misdaden (veelal moorden) op te lossen. Ook schuwt hij het directe contact met de moordenaars niet, en evenmin de confrontatie met de politie. Hij verliest nimmer zijn geloof, ook al is hij niet zo orthodox als zijn “helpster” Mevrouw McCarthy. Wel buigt hij de regels soms wat, zodat het beter past binnen zijn morele referentiekader.
Sherlock Holmes
Waarschijnlijk de bekendste detective allertijden, zeker na de populaire films en tv-series van de laatste decennia. Hoewel hij niet zo excentriek is als hoe hij misschien in deze hedendaagse adaptaties is weergegeven, is de Sherlock Holmes die Sir Arthur Conan Doyle beschrijft toch allesbehalve normaal te noemen. Zaken die eruit springen zijn onder meer zijn totaal gebrek aan persoonlijke hygiëne, drugsgebruik, schijnbaar totaal gebrek aan empathie en andere ‘normale’ menselijke emoties en zijn gewoonte om de muren van zijn appartement te doorzeven met kogels. Desalniettemin is hij een geniaal detective, die de meest complexe en schijnbaar onoplosbare zaken weet op te lossen, waarbij hij er van geniet om Scotland Yard lekker te jennen.
