Bevrijdingsdag: we vieren al meer dan 70 jaar dat Nederland van onder het juk van de Duitsers werd bevrijd en hopelijk zullen we nog vele jaren realiseren dat wat er zich in ‘40 – ‘45 heeft afgespeeld niet nog een keer mag gebeuren. Om daar bij stil te staan zetten we deze week niet één boek maar vier boeken in de schijnwerper die samen één verhaal vormen om ook de nieuwe jonge generatie kennis te laten maken met de verhalen uit de Tweede Wereldoorlog.
Jan de Boer, een jongen van bijna zestien, is net verhuisd met zijn familie vanuit Zeist naar het Drentse platteland. Zijn vader, Evert Jan, is namelijk architect en heeft in Drenthe net een nieuw huis laten bouwen in zijn geboortestreek. Ze zijn er net een dag of ze krijgen via hun buren te horen dat de Duitsers zijn binnengevallen. Het eerste probleem dient zich al aan voor familie de Boer. De drie jongste kinderen zijn ondergebracht bij familie omdat ze tijdens de verhuizing alleen maar in de weg zouden lopen, twee in Scheveningen en één in Hillegersberg. Het belangrijkste is nu om het gezin weer compleet te maken. Zowel vader als Jan zullen daar dingen voor moeten doen die consequenties hebben voor henzelf en mogelijk ook voor het gezin. En zo begint de reis door de nacht en beleeft Jan samen met zijn familie spannende avonturen.
Anne de Vries (1904 – 1964) was schrijver, schoolmeester, en een geboren Drenth. Nadat De Vries verhuisd was naar Zeist om te gaan werken bij het blindeninstituut Bartiméus, begon hij met het schrijven van boeken. Waarschijnlijk heeft hij zijn bekendste boek uit heimwee geschreven: Bartje. Hier is later een televisieserie van gemaakt. De Vries heeft ook actief deelgenomen aan het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en kende verzetsstrijder Johannes Post persoonlijk. Zo heeft hij onder andere verschillende leden van de verzetsgroep vervoerd. In het voorjaar van 1945 werd de Vries met een aantal anderen opgepakt maar doordat een Duitse officier zijn boek Hilde in de Duitse vertaling had gelezen heeft hij zijn leven gered. Zijn eigen ervaringen en die van Johannes Post heeft hij onder andere verwerkt in de reeks Reis door de nacht.
De Vries schrijft in de derde persoon afgewisseld met dialogen die nu iets wat ouderwets aan doen, maar prima het taalgebruik uit die tijd weergeeft. De teksten worden geregeld afgewisseld met illustraties in zwart wit. Ieder hoofdstuk heeft alleen een nummer dat is weergegeven in Romeinse cijfers. Ieder deel van de reeks heeft tussen de 154 en 158 bladzijden. Juist omdat het een jeugdboek is zijn de zinnen niet ontzettend lang en worden er geen overdreven moeilijke woorden gebruikt. Hierdoor leest het boek lekker vlot. En soms nog zeer actueel:
“En als je nou je kop niet dicht houdt, zal ik jou hier eens neerleggen,” zei de visser en hij deed een paar stappen in de richting van de spreker. Die wilde zich goed houden en zei beledigd: “Kom nou, mag ik dan mijn mening niet meer zeggen? Wij leven toch in een vrij land?”
Na tweeëndertig jaar, oorspronkelijk zijn de boeken geschreven tussen 1951 en 1958, is deze reeks nog steeds goed leesbaar ondanks het verouderde taalgebruik. Het verhaal opgedeeld in vier delen blijft zijn waarde behouden als een mooie weergave van iets dat in het echt had kunnen gebeuren. De avonturen van Jan de Boer zullen velen nog aanspreken. Het is mooi om te lezen dat de schrijver dagelijkse bezigheden en spannende activiteiten kan laten samenvloeien tot een goed en spannend verhaal. Het geeft in ieder geval een mooi inkijkje in het leven van een gezin tijdens de Tweede Wereldoorlog en hopelijk brengt het de boodschap over dat we blij en dankbaar mogen zijn om in een vrij land te mogen wonen.
