In de rubriek ‘Pareltjes Onder het Stof’ zijn onze redacteurs achterin hun boekenkast gedoken om te speuren naar boeken. De enige voorwaarde is dat het boek niet jonger mag zijn dan drie jaar. Titels die de moeite waard zijn, worden nog eens onder de loep genomen en krijgen de aandacht die zij stuk voor stuk verdienen. Deze week is het de beurt aan Lisa, die het boek To kill a mockingbird (Spaar de spotvogel) onder een laagje stof weghaalde.
Het zesjarige meisje Jean Louise Finch – iedereen noemt haar Scout – woont met haar vader en broer in het Amerikaanse dorpje Maycomb, Alabama. De Grote Depressie (1933-1935) is volop aan de gang, maar de kleine Scout houdt zich met hele andere dingen bezig. Samen met haar broer Jem en vriend Dill spelen ze toneelstukjes, verzinnen ze verhalen en gaan ze op avontuur. Zo raken de drie gefascineerd door het mysterieuze oude huis in hun straat: The Radley House. Daar wonen Nate Radley en zijn vader Arthur ‘Boo’ Radley. Ze doen wedstrijdjes wie het dichtst bij het oude huis durft te komen en wie een glimp kan opvangen van de enge Boo Radley.
Hoewel Scout duidelijk de hoofdrol krijgt, zijn er nog twee belangrijke rollen weggelegd voor haar vader Atticus en hun donkere huishoudster Calpurnia. Vader Atticus is advocaat en het is die baan die de loop van Scouts leven verandert. Atticus neemt namelijk op een dag het besluit om Tom Robinson in een strafproces te verdedigen. De donkere Tom wordt ervan beschuldigd dat hij een blank meisje heeft verkracht. Atticus is ervan overtuigd dat Tom onschuldig is en dat hij hoe dan ook een eerlijk proces verdient – iets wat het dorp Atticus niet in dank afneemt.
To kill a mockingbird is een ware klassieker uit de Amerikaanse literatuur. Harper Lee schreef dit pareltje al in 1960, maar het boek doorstaat de tijd. Nog altijd wordt het boek massaal gelezen over de hele wereld. Ze beschrijft in dit boek een tijd in Amerika waarin het racisme nog hoogtijdagen vierde, maar door de ogen van een meisje van zes. Juist dankzij deze vertelwijze raakt het boek zoveel mensen. Kinderen zijn immers nog zo onbevangen en onschuldig; ze gaan nog niet automatisch mee in de haat die in de samenleving speelt. Dat het boek zo’n grote rol biedt aan een advocaat, is niet toevallig: zelf heeft Lee meerdere jaren rechten gestudeerd. Haar opleiding gecombineerd met haar liefde voor literatuur komt samen in To kill a mockingbird. Harper Lee won voor dit boek in 1961 een Pullitzer, één van de meest prestigieuze prijzen voor literatuur.
Hoe onschuldig en rustig het boek ook begint, het verhaal ontwikkelt zich langzaam tot emotioneel en indrukwekkend. De kleine Scout ontdekt hoeveel haat haar dorp heeft voor de zachtaardige Tom. Ze gaat stiekem kijken bij het proces tegen Tom, alsof ze aanvoelt dat daar iets staat te gebeuren. Haar vader verdedigt Tom met hand en tand. Succesvol, vindt Scout zelf. Ze snapt dan ook niet waarom niet iedereen het met haar vader eens is. Als haar vader wel kan zien hoe zachtaardig Tom is, waarom kunnen al haar buren dat dan niet? Waarom zien haar buren ook niet hoe lief en warm haar eigen huishoudster Calpurnia is?
Het boek heeft een indrukwekkende climax en het blijft dan ook nog even hangen als je het boek eenmaal uit hebt. Harper Lee pakt prachtig terug op het begin van het boek, waardoor het verhaal afgerond voelt. Scout groeit op, leert over het bestaan van racisme en worstelt met de realiteit daarvan. Haar vader leert haar een belangrijke les over hoe mensen onderscheid maken; ‘Schiet zoveel blauwe gaaien als je wil, als je ze raken kan, maar onthou dat een spotlijster doden een zonde is.’
Toch laat Lee ook wat kleine details open, waardoor de oplettende lezer met een naar onderbuikgevoel achterblijft. Vrolijk is het thema van het boek al met al niet. Prachtig is het echter des te meer.
