Toen in 1991 het gelijknamige boek verscheen stond de literatuurwereld even op z’n kop. American Psycho was een opvallende bestseller vanwege het thema: geweld, heel veel geweld. Het verhaal gaat over de 27-jarige Patrick Bateman die ongelofelijk rijk is en zich in een kapitalistische omgeving bevindt waar materieel goed het belangrijkste is. Hij lijkt de zoveelste yup tussen tientallen andere gladjanussen met gelikte visitekaartjes, maar ’s nachts komt de ware aard van Patrick naar boven en verkracht en vermoordt hij vrouwen, voornamelijk prostituees.
American Psycho is vandaag de dag misschien niet zo heftig meer, nu we films als Saw hebben, maar dat doet niet af aan de kwaliteit van de film. Christian Bale speelt de psychopaat en dat doet hij met veel overtuiging. Hoe hij van gladde zakenman ’s avonds verandert in een koelbloedige moordenaar is bijna bevreemdend om te zien. Terwijl hij aan zijn aanstaande slachtoffer uitlegt waarom hij een bepaalde artiest zo goed vindt, pakt hij – zonder een spier in zijn gezicht te verrekken – zijn favoriete moordwapen van die avond. Deze koelbloedige moordstijl doet denken aan een bekende scène uit Tarantino’s Reservoir Dogs (1992) waarbij iemands oor wordt afgesneden met op de achtergrond de klassieker ‘Stuck in the middle’.
Toch is American Psycho geen slasherhorror, maar eerder een gitzwart drama. Er is heel wat bloed aanwezig, maar dat is niet de focus van de film. De kracht van American Psycho zit in de controle die Patrick langzaamaan verliest. Al jaren komt hij weg met zijn moorden, maar nadat hij een collega (Jared Leto) van het leven heeft beroofd om een pietluttig detail, beseft hij dat hij een fout heeft gemaakt. Hij krijgt de politie op zijn dak (Willem Dafoe als detective) en hij wordt zenuwachtig. Je weet dat hij eigenlijk de bad guy is, maar toch ga je met hem meeleven. Het echte wow-moment komt helemaal aan het eind van de film. Al jaren zijn er discussies gaande over wat er precies gebeurt in de laatste scène, een scène zo belangrijk dat het de betekenis van de hele film beïnvloedt. Dat het einde zo open voor eigen interpretatie is zorgt ervoor dat je een dag later nog steeds regelmatig aan American Psycho zal moeten denken.
Het succes van American Psycho is ook opvallend als je bedenkt dat het is geregisseerd door een vrouw, want wanneer zie je nu een succesvolle gewelddadige film met een vrouw in de regisseursstoel? De film heeft ook zijn sporen nagelaten in het filmlandschap in de vorm van inspiratie voor vele andere films. Zo is er de komische horror The Voices met Ryan Reynolds (2014) waarin de hoofd-in-de-koelkast-scène nog eens dunnetjes wordt overgedaan, en is Patricks maniakale lach met een bijl in zijn hand een heuse meme op het internet geworden. Misschien is American Psycho ook gewoon erg goed omdat het laat zien waar veel mensen voor vrezen: ken je de mensen om je heen wel écht?
