Uit Den Ouden Doosch: Nineteen Eighty-Four (1984)

Ook als je Nineteen Eighty-Four nooit hebt gezien ken je vast wel de voetsporen die deze film heeft nagelaten: de term Big Brother. In Nineteen Eighty-Four, dat gebaseerd is op het gelijknamige wereldberoemde boek, wordt een wereld verbeeld waarin burgers slaven zijn van een totalitaire samenleving. Na een oorlog is de wereld in drie kampen verdeeld die tegen elkaar vechten, en het volk wordt voorgelogen, in de gaten gehouden en gemanipuleerd.

George Orwell schreef dit verhaal in 1948 als satirisch, dystopisch toekomstbeeld, een logische reactie op nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. Het verhaal speelt zich af in een staat die zich voordoet als socialistisch, maar in de praktijk een dictatuur is waar burgers niet meer voor zichzelf mogen denken en voelen. Seks voor plezier is verboden, dagboeken zijn verboden en het is zelfs niet toegestaan om negatief te denken over INGSOC, de partij die dit allemaal veroorzaakt heeft. Big Brother is de leider hiervan en dankt zijn naam aan het feit dat overal camera’s en schermen hangen, waardoor iedereen in de gaten gehouden wordt. In deze tweede verfilming van dit beroemde stukje literatuurgeschiedenis staat, net als in de eerste film (1956), Winston Smith centraal. Hij is medewerker van het Ministerie van Waarheid, waar hij ironisch genoeg krantenartikelen moet aanpassen naar de wens van INGSOC. Stiekem begint hij een dagboek en hij raakt verliefd op Julia, die net als hij genoeg heeft van de partij. Ze ontmoeten elkaar in het geheim en er doet zich een kans voor om zich bij het verzet aan te sluiten.

Over de inhoud zou je hele essays kunnen schrijven, maar we beperken ons in deze Uit Den Ouden Doosch tot de film zelf. Het is natuurlijk opvallend dat er in 1984 een film werd gemaakt van een toekomstbeeld uit 1948 over datzelfde jaar. Alsof je nu een film zou moeten maken over een toekomstbeeld van 2017 dat in 1981 is bedacht. Met alle dystopische films die na de jaren 80 verschenen, waarvan de velen hebben afgekeken van Nineteen Eighty-Four, lijkt deze verbeelding erg cliché. Denk aan grijze en grauwe decors, grote scanderende mensenmassa’s en film noir -achtige belichting. Cinematografisch gezien past dit erg in de jaren 80 – ook de sterk gearticuleerde en bijna theatrale opvoering van de personages en het tonen van naakt zonder schaamte sluit hier nauw bij aan. De sfeer is onheilspellend, deprimerend maar tegelijkertijd ook erg fantasievol: zo zouden we tegenwoordig een dystopie niet snel verbeelden.

large-screenshot21

Anno 2017 is het extra relevant om deze film nog eens uit de oude doos te halen. Tegenwoordig zijn er daadwerkelijk overal camera’s, en fake news is sinds de inauguratie van Donald Trump bijna dagelijks onderwerp van gesprek. Ook is de indoctrinatie van kinderen beangstigend vergelijkbaar met de Hitlerjugend, wat op zijn beurt weer vergelijkbaar is met de jonge kinderen die soms door terroristen worden ingezet. Je zou Nineteen Eighty-Four dus vooral moeten kijken vanwege het verhaal en de boodschap, en niet zozeer vanwege de verfilming ervan. Desondanks speelt John Hurt de rol van Winston Smith met veel overtuiging. Suzanna Hamilton, die Julia speelt, is misschien nog wel opvallender. Want zij is aan de ene kant het enthousiaste partijlid dat precies lijkt te doen wat Big Brother wil, maar ze is tegelijkertijd een echte rebel die dat goed verborgen weet te houden.

Ken je het boek 1984 niet? Ga deze dan zeker lezen of kijk Nineteen Eighty-Four, want het verhaal is anno 2017 weer net zo belangrijk als het in de jaren 40 was. Hoewel de film typisch jaren 80 is qua cinematografie en sfeer, is duidelijk geprobeerd om de dystopische visie uit 1948 te verbeelden – en met succes. Nineteen Eighty-Four is geen spannende sciencefictionfilm omdat het net teveel elementen bevat die inmiddels echt waar (kunnen) zijn, maar verdient zeker een plekje in Den Ouden Doosch.

Geschreven door
Het maken van een eigen speelfilm was de aanleiding om de opleiding Film- en Televisiewetenschappen te volgen. Nu kijkt hij films uit elke periode, (bijna) elk genre en verschillende series. Een favoriete film is moeilijk te bepalen, maar het werk van Quentin Tarantino of Christopher Nolan doet het altijd goed.

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Gemarkeerde velden zijn verplicht *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

Lost Password

Please enter your username or email address. You will receive a link to create a new password via email.